CA21115 - Iron-sulphur (FeS) clusters: from chemistry to immunology (FeSImmChemNet)

FeS clusters are the oldest biological cofactors. They play a role in various cellular processes, in all steps of the innate immune response to pathogens and the replication process of many viruses like SARS-CoV-2. Consequently, understanding the chemistry and biology of FeS clusters is essential for understanding the mechanism of cell development, the functioning of the immune response to pathogens, and the viral replication process. To elucidate the roles of FeS clusters and proteins in these processes and use the fundamental knowledge for developing therapeutics, the Action aims to build a coordinated effort applying multidisciplinary approaches combining stem cell biology, immunology and virology, metabolomics, bioinorganic chemistry, and computational and medicinal chemistry. The resulting knowledge will reveal new therapeutic targets or approaches to treating many human diseases, including viral infection, neurodegeneration and cancer. Bridging these fields is not possible without access to a Network, where experts in these fields can share their findings, exchange ideas, and develop new research agendas and projects

Фармакотерапевтски и токсиколошки аспекти на избрани лекови кои делуваат на кардиоваскуларниот систем

Повеќето од пациентите земаат повеќе лекови за терапија на нивни различни болести. Приближно 70 до 90 проценти од повозрасните лица земаат барем еден перорален лек дневно, додека во просек на овие лица им се препишуваат два до пет различни лекови во тек на годината. Потенцијалот за интеракции со лекови се зголемува со бројот на администрирани лекови. Проценетиот ризик од несакани ефекти од лекот е 13% при прием на 2 лека, 58% за 5 лекови и дури 82% за 7 или повеќе лекови. Терапијата со повеќе лекови секогаш е поврзана со висок ризик на потенцијално сериозни интеракции меѓу лековите, интеракции со медицински интервенции и негативни несакани ефекти на лековите. Лек-лек интеракциите се јавуваат кога друг фактор (вториот лек) влијае на фармакокинетиката или фармакодинамиката на карактеристичниот лек (првиот лек) и го влошува познатиот несакан ефект на првиот лек, што може да ја зголеми токсичноста или да го намали терапевтскиот ефект на истиот. Повеќе од половината од несаканите ефекти на лекот произлегуваат од приемот на лекови како што се кортикостероиди, нестероидни антиинфламаторни лекови, кардиоваскуларни и психијатриски лекови. Поради зголемување на популацијата на лица на полипрагмазија и нивната потреба од стоматолошки третман, неопходно е стоматолозите да бидат запознати со интеракциите со лекови кај овие пациенти. Иако овие аспекти се проучувани во различни области на медицината, сепак постојат малку студии за лековите препишувани во стоматологијата заедно со лековите за други медицински состојби кај пациентот. Затоа, ова предавање има за цел да обрне внимание на оправданата загриженост и да ги анализира потенцијалните интеракции со лекови помеѓу вообичаените лекови во стоматологијата и избрани лекови кои делуваат на кардиоваскуларниот систем како една од групите лековите кои најчесто се администрираат истовремено кај пациентите

Значење на следењето на безбедноста на примената на лековите по нивното пуштање во продажба

Терапијата со лекови и препишувањето лекови, се најчести активности и во улога на пациент и во улога на оние кои се грижат за пациентите. Неопходно се наметнува потребата да примената на лековите биде мониторирана со еднакво високи стандарди како оние кои постојат во тек на развојот и евалуацијата на истите

Употребата на цефтриаксон во болничката и универзитетска клиничка служба на Косово (HUCSK) за време на пандемијата КОВИД-19

Глобалните здравствени системи се соочија со големи предизвици како резултат на пандемијата КОВИД-19. Потребата од ефективни терапии за контрола на болеста и нејзините несакани ефекти сè уште е приоритет. Употребата на цефтриаксон, антибиотик со широк спектар, во болнички услови во Косово за време на пандемијата на КОВИД-19 е главната тема на ова истражување каде се земени во предвид и можните предности и недостатоци од администрацијата на истиот. Во ретроспективна студија, беа испитани протоколите за третман и медицинската евиденција (вклучувајќи ја дозата, времетраењето на терапијата и исходот кај пациентот) во болниците. Според податоците, цефтриаксон вообичаено се препорачувал во медицинските установи за лекување на пациенти со КОВИД-19 кои имале секундарни бактериски заболувања или се сметало дека имаат истовремени ко-инфекции со бактерии. Често се комбинирал со други терапии, вклучувајќи имуномодулатори или антивирусни лекови. Во неколку случаи, антибиотикот бил успешен во минимизирањето на бактериските проблеми и подобрување на терапевтските резултати. Но, имало и недостатоци, како што е зголемувањето на резистенцијата кон антибиотици и неефективност на терапијата. Резултатите покажуваат дека цефтриаксон може да биде корисен во третирањето на пациенти со КОВИД-19 во болниците, но само кога се присутни бактериски ко-инфекции. Сепак, ефективниот избор на пациенти, оптимизацијата на дозата и можноста за развој на резистенција кон антибиотици треба внимателно да се разгледа. За да се избегне злоупотребата на антибиотици и појава на резистенција, селекцијата на пациентите според препораките мора да биде приоритет

Терапија со CAR (Chimeric Antigen Receptor) Т - клетки како нова антиканцерна терапија

Канцерот е една од водечките причини за смртност во светот поради неговата висока фреквенција на јавување и недостатокот на ефективни и ефикасни лекови за третман на истиот. Оттука произлегува потребата за откривање на нови пристапи за лекување и превенција. Хируршката интервенција, хемотерапијата и радиотерапијата се традиционалните третмани за канцер. Напредокот на имунологијата како наука довел до поголемо разбирање на начинот да се искористи сопствениот имунолошки систем за третман на канцер и да се развијат различни облици на имунотерапија на канцер. Терапијата со CAR Т-клетки се нарекува „имунотерапија“ бидејќи ги користи сопствените Т-клетки на пациентот за да ги препознае и нападне канцерните клетки. Функционалноста, специфичноста и ефикасноста на CAR T-клетките постојано се подобруваат. Во комбинација со напредокот во клеточното инженерство и генското преуредување, CAR T-клетките сè уште имаат неисполнет потенцијал во третманот на канцер. Позитивниот развој покажува дека CAR T-терапијата несомнено означува нова ера во терапијата за канцер и почеток на персонализирана клеточна терапија со насочено дејство

Примена на NRF2 инхибитори како потенцијални антинеопластични лекови

По кардиоваскуларните заболувања, канцерот е втората причина за смртност во светот, а се очекува истиот да се позиционира и на прво место во иднина. Оваа тенденција е поврзана со сé поголемиот број на новодијагностицирани пациенти комбинирано со неуспехот на терапијата како резултат на резистентноста на канцерните клетки на третманот и покрај напредокот на хемотерапијата и радиотерапијата како најшироко користени начини за лекување на канцер. Заради тоа постои итна потреба за изнаоѓање на ефективни и ефикасни лекови за болеста која не бира возраст. Според неодамнешни студии, кај многу тумори постои перзистентно активен Nuclear factor erythroid 2-related factor 2 (NRF2), цитопротективен транскрипциски фактор кој како здравите, ги заштитува и туморските клетки, притоа овозможувајќи им резистенција кон терапијата и тоа преку индукција на транскрипцијата на цитопротективните гени и зајакнувањето на одбранбениот систем во клетката. Според тоа, NRF2 сигналната патека како важен клеточен одбранбен механизам, може да претставува целно место за фармаколошки третман на канцер. Еден од пристапите е примената на NRF2 инхибитори со кои се блокира нејзината активност, а со тоа и одбранбениот систем кај туморските клетки резистентни на третман со последователна клеточна смрт. Се работи за извонредна стратегија за лекување на тумори кои поради хиперактивација нa Nrf2 сигналната патека имаат агресивна прогресија и се поврзани со лоша прогноза. Во иднина потребен е континуиран развој на моќни, специфични и ефикасни Nrf2 инхибитори кои би претставувале нова антинеопластична терапија

Approach to detect possible genotoxic effects of metals in plants

During the intensive research in past decades, the scientific community and regulatory agencies also, focused their interest on measuring contaminant levels in tissues and environmental samples and on understanding the mechanisms of toxicity of different and pervasive contaminants. Among them, metals were always in focus because of possible detrimental and long lasting effects on living organisms. The current study was designed to assess the effects of long term, high metal exposition (cadmium, lead, copper, nickel and zinc) on DNA damage

Dietary Pattern and Health Outcomes – Mediterranean Diet Approach in Kosovo

Definitions of the Mediterranean diet (MD) are divergent in different sources, and some concepts are overlapping with other dietary patterns with known health benefit. The traditional MD mainly reflect plant-based dietary pattern considering high consumption of vegetables, fruits and nuts, legumes, and cereals (not processed), low consumption of meat and meat products, and dairy products. The Mediterranean diet has been linked to a number of health benefits, including reduced mortality risk and lower incidence of cardiovascular disease, and in the last years entered the medical literature rapidly. Higher adherence to the Mediterranean diet is linked to a lower risk of obesity, a variety of noncommunicable diseases (such as diabetes, cardiovascular disease, cancer, and metabolic syndrome), as well as mental problems, according to the published academic researches. But, even within the Euro-Mediterranean region, attention to the Mediterranean diet varies from one nation to the next. Kosovo, as part of the Western Balkans (which include Albania, Bosnia and Herzegovina, Croatia, North Macedonia, Montenegro, and Serbia), is continental, landlocked country, where dietary habits (ex., adherence to MD) and connection with lifestyle and health status have not been studied yet, there are lack of data, or is generally considered only in multi-country surveys. Does, the present study shows our intention to evaluate adherence to MD and its impact on lifestyle, physical activity and health outcome among inhabitants from different areas of Kosovo, with main goal to assess how sustainability of the MD is linked in different circumstances with environment, economy, sociocultural, and nutrition-health issues. The preliminary data from the ongoing study, shows low to middle score of adherence to MD, and that more hard-working strategies are needed to make MD approach more familiar to the people while address health outcomes

Plant bioactive compounds affecting biomarkers and final outcome of COVID-19

Herbal medicinal products are known for their widespread use toward various viral infections and ease of disease symptoms. Therefore, the sudden appearance of the Severe Acute Respiratory Syndrome-related Coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and COVID-19 disease was no exception. Bioactive compounds from natural plant origin could act on several disease levels: through essential immunological pathways, affecting COVID-19 biomarkers, or by halting or modulating SARS-CoV-2. In this paper, we review the recently published data regarding the use of plant bioactive compounds in the prevention/treatment of COVID-19. The mode of actions responsible for these effects is discussed, including the inhibition of attachment, penetration and release of the virus, actions affecting RNA, protein synthesis and viral proteases, as well as other mechanisms. The reviewed information suggests that plant bioactive compounds can be used alone or in combinations, but upcoming, extensive and global studies on several factors involved are needed to recognize indicative characteristics and various patterns of bioactive compounds use, related with an array of biomarkers connected to different elements of inflammatory and immune-related processes of COVID-19 disease

Евалуација на познавањата за медитеранската диета кај студентите по фармација во Косово

Медитеранската диета (МД) денес се смета како главен пример за одржливи диети. МД е поврзана со голем број здравствени придобивки, вклучувајќи намален ризик од смртност и помала инциденца на кардиоваскуларни, метаболички болести и други. Според објавените академски истражувања, повисокото придржување кон МД е поврзано со помал ризик од метаболички синдром, како и ментални проблеми. Оваа студија се фокусира на извлекување заклучоци за моменталната состојба на познавањата за МД кај студентската популација во Косово, а крајната цел на оваа студија беше да ги зголеми информациите за придобивките од придржувањето кон истата во намалувањето на некои хронични заболувања. Главен инструмент на студијата беше онлајн прашалникот, дистрибуиран и пополнет од учесниците во мај 2023 година. Добиените резултати покажуваат дека 56% од учесниците биле информирани за МД преку социјалните мрежи, а 17% за првпат дознале на факултет. 47% од студентите сметаат дека MД може да го промени начинот на живот. Повеќето од учесниците, 78%, се согласија дека придржувањето кон МД, ако е ограничен внесот на калории, може да помогне во губењето и одржувањето на тежината. Студентите по фармација генерално се заинтересирани за МД бидејќи мислат дека МД игра важна улога во животниот стил и е добар избор за здравјето на телото и умот. Резултатите од спроведеното истражување покажаа дека информираноста и познавањата за МД кај студентската популација се ниски до умерени и мора да се зголемат не само кај студентите, туку и воопшто. Потребни се дополнителни стратегии кои треба да се спроведат за да се направи MД попозната, поблиска и да се акцентираат здравствените придобивки